Het Emsland dankt zijn naam aan de kleinste rivier van Duitsland, de Ems. De naam verscheen voor het eerst als "Emslandia" rond 1300. Het landschap zelf is natuurlijk veel ouder. In de verschillende ijstijdperiodes verkreeg het zijn bijzondere vorm, die leidde tot metershoge zandafzettingen en getransporteerde keien van alle soorten en maten. Maar dit zijn verreweg niet de enige sporen vanuit dit koele klimaat: Afvloeiend smeltwater vormde rivierdalen en bodemdalingen dienden als regenwaterreservoirs en leidden tot veenvorming. Alleen de mens heeft het landschap meer veranderd - door landbouw, veenlandteelt en, last but not least, door steeds nieuwe(re) nederzettingen.
Lees meer over de algemene landschapsstructuur in het Geopark Emsland - en waarom de regio letterlijk in delen verzandde:

Bron: SEEDORF, HANS HEINRICH (2002): Algemene landschapsstructuur. In: Het Emsland - geografie, geschiedenis, heden. Een regio-beschrijving, p. 18 - 32.

Het volledige artikel uit de beschrijving kunt u hier downloaden (duits).

Het landschap van het Emsland Geopark is in de koude periodes van de Elsterien en Saalien, toen gletsjers het landschap op ijs zetten, beslissend vormgegeven. Zij brachten een mengsel van klei, slib, zand, zand, grind en keien uit Scandinavië. De resten van deze afgezette morenen zijn vandaag de dag nog steeds zichtbaar in de vorm van de Hümmling of de Lingener Höhen. Na het einde van de Saale koude periode werden warme en koude periodes afgewisseld. Er ontstonden smeltwatermeren, die later dichtslibden; de veenvelden verspreidden zich. Toen de vegetatie tijdens de ijstijd van de Wisla stierf, bedekten grote stukken zand het landschap als een conserverende deken en lieten duizenden jaren oude sporen na.

Lees meer over de geologie in het Emsland Geopark - en waarom Lingen vroeger op aan Weser lag:

Bron: MEYER, KLAUS-DIETER (2002): Het Emsland in de ijstijd. In: Het Emsland - geografie, geschiedenis, heden. Een regio-beschrijving, pp. 33 - 44.

Het volledige artikel uit de beschrijving kunt u hier herunterladen (duits).

Grondwater is van enorm belang - zowel voor dieren en planten als voor de mens. In het Emsland wordt de drinkwater voor de bevolking volledig voorzien door het grondwater. Dit kostbare goed wordt voornamelijk gewonnen uit het meestal 50 tot 100 meter dikke laag fijne tot middelfijne zand uit de Elsterien- en Saalien periode. Door de regelmatige neerslag in de regio kan het grondwaterpeil voortdurend worden vernieuwd. De openbare watervoorziening wordt verzekerd door tien waterleidingbedrijven met verschillende productie-capaciteiten. De "Emsland Quelle" in Haselünne met een productiebereik tussen 57 en 122 meter is zelfs officieel erkend als afnamepunt voor natuurlijk mineraalwater.

Lees meer over hydrogeologie in het Emsland Geopark - en hoe het grondwater zich ieder jaar beweegt:

Bron: JOSOPAIT, VOLKER (2002): Hydrogeologie. In: Het Emsland - geografie, geschiedenis, heden. Een regio-beschrijving, pp. 45 - 59.

Het volledige artikel uit de beschrijving kunt u hier downloaden (duits). 

In het Emsland Geopark zijn er maar een paar verschillende grondsoorten - en toch verschillen ze in hun speciale vormgeving. Typisch zijn naast de laag- en hoogveengebieden, de plaggeneschen. Ze werden gevormd door het bemesten van de voedselarme zandgrond met geërodeerde heidegrond, de "plaggen" - vaak verrijkt met veemest. Bijna 1000 jaar lang werd deze ‘plaggenlandbouw’ beoefend door de mensen die op de velden werkten, en de asbodems zijn dienovereenkomstig dik. Maar ook het verwijderen van de plaggen heeft zijn sporen achtergelaten en de vegetatie definitief veranderd. De ontwikkeling hield niet op bij de plaggeneschen: vooral in de laatste decennia werden deze gebieden in de buurt van bewoning vaak gebruikt als bouwgebied.

Lees meer over de verschillende grondsoorten in het Emsland Geopark - en hoe één ervan een fossiel werd:

Bron: LIENEMANN, JÖRG (2002): Grondsoorten. In: Het Emsland - geografie, geschiedenis, heden. Een regio-beschrijving, pp. 59 - 69.

Het volledige artikel uit de beschrijving kunt u hier downloaden (duits). 

Een hoogveengebied is een "regenwatermoeras" - planten in dit ecosysteem hebben geen toegang tot mineralen en voedingsstoffen uit het grondwater. Het Emsland Geopark is een van de gebieden in Duitsland met het grootste (aan)deel hoogveen. In de afgelopen eeuwen zijn ze echter aanzienlijk gekrompen als gevolg van menselijk gebruik - of het nu gaat om turfwinning of gebruik in de landbouw. In de afgelopen 30 jaar is het beeld van het veengebied echter aanzienlijk veranderd: Vandaag de dag is het voormalige "woeste landschap" een gebied dat de moeite waard is om te beschermen. Door vernatting en renaturatie worden de veengebieden in een bijna natuurlijke staat hersteld en krijgen speciale dier- en plantensoorten een thuisbasis.

Ontdek meer over de hoogvenen in het Emsland Geopark - en hoe u aan de aanwezige flora de staat van het veen kunt zien:

Bron: NICK, KARL-JOSEF (2002): hoogveen. In: Regio Emsland - geografie, geschiedenis, heden. Een regio-beschrijving, pp. 70 - 76.

Het volledige artikel uit de beschrijving kunt u hier downloaden (duits).

In het Emsland Geopark werden decennialang, deels zelfs eeuwenlang, grondstoffen vlak aan de oppervlakte gewonnen. Turf was lange tijd een van de belangrijkste grondstoffen: zwartveen werd opgestookt (verwarming), witveen als stalstrooisel of isolatiemateriaal. Voor de drinkwaterbescherming wordt er geen grindzand meer gewonnen; ook worden er sinds de sluiting van de regionale steenfabriek geen kleigronden meer gedolven. Gazonijzersteen heeft zich op lange termijn niet kunnen vestigen als grondstof voor de productie van ijzer en als meststof en reinigingsmiddel, waardoor de laatste reserves waarschijnlijk voor altijd in de grond zullen blijven.

Lees meer over de bijna-grondstoffen in het Emsland Geopark - en welke daarvan kleurrijke accenten lieten zien:

Bron: STEFFENS, PETER (2002): Grondstoffen aan de oppervlakte. In: Regio Emsland - geografie, geschiedenis, heden. Een regio-beschrijving, pp. 77 - 78.

Het volledige artikel uit de beschrijving kunt u hier downloaden (duits).